Bewoners Poortgebouw
PHOTO: Leunis Verlinde
Vereniging Poortgebouw VS. De Groene Groep
SEPT 28, 2004
Het Poortgebouw is klaar voor de storm. De Vereniging Poortgebouw is een erkende woongroep van ±30 bewoners en al 22 jaar lang de wettige huurder van dit Rotterdams monumentenpand. Een uniek sociaal experiment wordt nu bedreigd met ontruiming, om plaats te maken voor het zoveelste prestigieuze kantoor.
Projectontwikkelaar “De Groene Groep” heeft de hand weten te leggen op het Poortgebouw, voor de prijs van een luxe appartement (450.000 Euro). Een prijs die de bewoners zelf ook wel hadden kunnen betalen, als ze de kans hadden gehad. De nieuwe eigenaar heeft ideeën met het gebouw waar de bewoners niet meer in passen en heeft het huurcontract per februari 2005 opgezegd.
LEVENDE STAD OF GRAUWE LEGOWERELD?
Het Poortgebouw werd in 1980 gekraakt uit protest tegen de woningnood in Nederland. De stichters van onze groep stelden zich ten doel om dit verlaten kantoorgebouw te transformeren in een bewoonbaar huis en een levend centrum voor sociale en culturele activiteiten. Na lang onderhandelen ging de Rotterdamse gemeenteraad in 1982 akkoord met een door de bewoners voorgesteld plan. De huur zou betaalbaar blijven door gemeenschappelijke voorzieningen en zelfwerkzaamheid aan de inrichting en het onderhoud van de binnenkant van het gebouw.
In september 1982 werd de Vereniging Poortgebouw opgericht zodat de woongroep het gebouw kon gaan renoveren en huren van de gemeente. Alle betrokken partijen waren zeer tevreden na de renovatie en in mei 1984 werd het eerste huurcontract getekend.
Sindsdien biedt het Poortgebouw een vrijplaats voor internationale kunstenaars, musici, studenten en mensen uit vele andere beroepsgroepen. De bewoners delen niet alleen een gebouw maar ook een levenswijze: gezamenlijk problemen aanpakken, kennis en kunde delen, elkaar inspireren en elkaar bijstaan. Van een verwaarloosd monument maakten zij een ontmoetingsplaats voor maatschappelijke, culturele en politieke discussies en activiteiten waar anders in Rotterdam geen plaats voor zou zijn.
Steden als Rotterdam worden steeds meer gereduceerd tot een verzameling anonieme hokken, ontworpen om mensen in op te bergen en hun activiteiten te reguleren. Zelfs culturele “broedplaatsen” worden door de overheid uit de grond gestampt: bureaucraten beslissen waar, wanneer en door wie er mag worden ge�xperimenteerd. Het Poortgebouw was al een echte broedplaats, lang voordat dit woord in de mode kwam bij de overheid. Het Poortgebouw laat een model van samenleven zien dat nu meer dan ooit relevant is: niet wachten op een paar kruimels van een aftakelende verzorgingsstaat of cultuurbeleid, maar zelf iets opzetten en samen in stand houden. De waarde van zo’n gemeenschap is niet uit de drukken in kwartaalcijfers en winstmarges.
In juli 2001 verkocht het Woningbedrijf Rotterdam (WBR), een semi-geprivatiseerde beheerder van onroerend goed, het Poortgebouw aan een commerciële projectontwikkelaar, “De Groene Groep”. Pas achteraf werden wij van de verkoop op de hoogte gesteld. De Gemeente die ooit meewerkte om onze manier van wonen mogelijk te maken, heeft zo de weg geëffend voor de exploitatieplannen van De Groene Groep. Er is in die tijd wel veel veranderd, maar is het wel zo nodig voor deze stad om er weer een kantoorgebouw bij te krijgen? Staan er niet al genoeg dure lege kantoren in Rotterdam?
VERWAARLOOSD MONUMENT?
Nog niet zolang geleden was het Poortgebouw omringd door een verlaten landschap van havenloodsen en fabriekshallen, dat sindsdien is “gemasterplanned” tot een duur woon-winkel-kantoor-gebied, de prestigieuze Kop van Zuid. Door de jaren heen zagen wij vanuit onze ramen hoe de bouwdoosblokken uit de modder verrezen en hoe het asfalt langzaam oprukte tot aan onze voordeur. De vroegere openbare tuin, ontworpen door in het Poortgebouw wonende architecten, werd uitgegumd omdat het niet in het masterplan stond.
Tegelijkertijd werd de buitenkant van het gebouw aan het verval overgeleverd. Waar komt de stelling van de Groene Groep vandaan dat het monumentenpand ineens NU URGENT moet worden gerenoveerd? Zowel het Woningbedrijf Rotterdam als de Groene Groep hebben al meer dan 10 jaar lang niet voldaan aan hun in het huurcontract vastgelegde verplichting om de buitenkant te onderhouden. Wij willen ook graag dat het Poortgebouw wordt opgeknapt. Maar wel op een manier die rekening houdt met de maatschappelijke en culturele waarde van woongemeenschappen en andere culturele vrijplaatsen voor Rotterdam.
Winstbejag levert niet altijd winst op. Kijk maar naar het monumentale Entrepotgebouw, recht tegenover het Poortgebouw. Dit historisch erfgoed wordt nu al voor de 2e keer in 10 jaar “herontwikkeld”. De eerste renovatie tot supermarkt en een rijtje éénvormige luxueuze restaurants bleek een schoolvoorbeeld van slechte planning. De supermarkt wordt weinig bezocht en de restaurants staan inmiddels bijna allemaal leeg. Wie wil het Poortgebouw eenzelfde lot zien ondergaan?
Wij staan niet op de maquettes van de “Stad van Morgen” die op de Kop van Zuid moet verrijzen. Toch hebben wij heel wat te bieden aan de gemeenschap: 25 jaar ervaring met dit gebouw en deze buurt, een internationaal netwerk van hoogopgeleide en creatieve mensen, en een concrete bijdrage aan de beloofde “diversiteit” van dit nieuwe stadsdeel.
Jammer genoeg heeft de Groene Groep tot nu toe de mogelijkheid van samenwerking met ons over de toekomst van ons huis afgewezen. Onze renovatieplannen voor het Poortgebouw zijn zonder medewerking van de eigenaar onhaalbaar. De zwaargewicht-advocaten van de Groene Groep gaan nu de rechter ervan proberen te overtuigen dat wij eruit moeten omdat hun belang in het Poortgebouw zwaarder weegt dan het onze.
Als wij in het ergste geval dan toch uit het gebouw worden gezet om plaats te maken voor hun versie van de toekomst, dan willen wij doorgaan in een passende vervangende ruimte in Rotterdam. Zelfs al krijgen ze ons uit het Poortgebouw, ze krijgen het Poortgebouw nooit uit ons.
De waarde van deze levende gemeenschap is van meer belang dan de zoveelste speculatiewinst. Het Poortgebouw is een investering in de rijkdom van maatschappij en cultuur, van wijk en stad. Een Rotterdam zonder Poortgebouw is een armer Rotterdam. Het Poortgebouw moet blijven.